آنچه در این مطلب می‌خوانید:
تا کنون برایتان پیش آمده که هنگام قدم زدن در خیابان، نمای ساختمانی توجه شما را به خودش جلب کند، چند دقیقه‌ای بایستید و مشغول تماشای جزئیات آن شوید؟ نمای یک ساختمان به آن هویت و شخصیت می‌بخشد و در کنار نمای سایر ساختمان‌های دیگر، ترکیب بصری شهر را شکل می‌دهند. با هدف یکپارچه و منظم بودن نمای شهری، ضوابطی تحت عنوان ضوابط طراحی نما، توسط معاونت شهرسازی و معماری شهرداری هر شهری تعیین می‌شوند.
در ادامه این مطلب همراه ما باشید، به اصلی‌ترین نکات طراحی نما و قوانین مربوط به آن بیشتر خواهیم پرداخت.
در این مطلب می‌خوانید:
- چرا طراحی نما اهمیت دارد؟
- اصول طراحی نما در زمینه سبک
- ضوابط طراحی نما در اصفهان، تهران، مشهد، تبریز و سایر شهرها
- ضوابط کمیتۀ نما در بناهای عمومی
- قوانین طراحی نما در ساختمان‌های تجاری
- قانون جدید نما برای معیارهای ارزیابی طراحی
چرا طراحی نما اهمیت دارد؟
همان‌طور که اشاره شد، نماها در واقع شکل دهنده هویت بصری شهرها هستند و اهمیت به طراحی و زیبایی آن‌ها، منجر به زیبایی سیمای کلی شهر می‌شود. علاوه بر جنبۀ زیبایی و نظم ظاهری شهری، از آن‌جایی که نما مانند یک عایق حرارتی عمل می‌کند، مانع از هدر رفتن انرژی می‌شود و همچنین از بروز آلودگی‌های صوتی و انتقال صدا از بیرون به داخل ساختمان و برعکس، تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
از طرفی، نما از ساختمان در برابر شرایط نامساعد جوی، باد، باران، برف، تابش خورشید، زلزله، رطوبت و… محافظت کرده و موجب بالا رفتن مقاومت و طول عمر ساختمان می‌شود.
بنابراین اهمیت طراحی اصولی و دقیق نما، بسیار بالا بوده و مهم است که بر طبق ضوابط و قوانین، در کنار خلاقیت و توجه به زیبایی بصری، نماها طراحی شوند.
سبک طراحی نما
افشین پنجعلی زاده
متخصصی که برای ما اعزام شدن خیلی متعهد، وقت شناس، حرفه ای و با سلیقه بودن.
علیرضا فرقانی
بسیار متخصص، با حوصله و منظم بودن. حتما دوباره به اسپارد برمیگردم:)
سید عباس هاشمی خرم
هم کار خیلی خوب دراومد هم قیمت بصرفه بود
سید عباس هاشمی خرم
تجربه خیلی خوبی از اسپارد داشتم. کار به موقع شروع شد و سر وقت هم تموم شد. کیفیتم مناسب بود.
مرتضی یعقوبی
بسیار کاربلد و کاردرست زحمت اضافی روی دستتون نمیذارن و همونجوری که باید کارو درمیارن
پیش از شروع طراحی، لازم است سبک طراحی نما مشخص شود. به صورت عمده در کشور ما نماها به دو صورت کلاسیک و مدرن کار می‌شوند. نمای کلاسیک شامل تناسب و تقارن در طراحی، استفاده از سرستون، کتیبه، قوس و… است و نمای مدرن شامل استفاده از خطوط و سطوح مسطح و صاف، متریال‌های جدید یا پیش‌ساخته، فرم‌های ساده و… می‌شود.
ضوابط طراحی نما در اصفهان، تهران، مشهد، تبریز و سایر شهرها
برای طراحی نمای ساختمان‌های مسکونی، تمامی جزئیات طراحی باید مورد تأیید شهرداری باشند. البته باید توجه داشته باشید که قوانین طراحی برای هر شهر، متناسب با موقعیت جغرافیایی آن شهر تعیین می‌شود. به طور مثال، ضوابط طراحی نما در تهران با مشهد، تبریز، گیلان و… متفاوت است. در ادامه به اصلی‌ترین اصول برای طراحی نما در ساختمان‌های مسکونی می‌پردازیم.
فرم، مصالح و رنگ طراحی نما
برای فرم، مصالح و رنگ‌های قابل استفاده در نمای ساختمان‌ها قوانین و اصولی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
قوانین مربوط به مصالح
- مصالحی که برای طراحی نما مورد استفاده قرار می‌گیرند، حتماً باید از کیفیت بالایی برخوردار باشند و در برابر فرسایش و آلودگی از خود مقاومت بالایی نشان دهند.
- بهتر است مصالحی که برای نما استفاده می‌شوند، خصوصاً در قسمت نمای طبقه اول، قابل شست‌وشو باشند تا نما جلوه کثیفی پیدا نکنند.
- بهتر است مصالح بوم‌آورد و برگرفته از فرهنگ و ارزش‌های معماری اصیل ایرانی باشند.
- استفاده از مصالحی مانند سنگ، سیمان آب‌ساب یا شسته و آجر بندکشی شده پیشنهاد می‌شود.
- اگر قصد استفاده از شیشه در نما وجود دارد، نباید به صورت تمام شیشه (بیش از ۶۰ درصد نما) کار شود.
- نما نباید به صورت تمام فلزی کار شود.
- در طبقه همکف و اول نباید از مصالح تیز یا برنده استفاده شود تا موجب خطرآفرینی برای عابران پیاده نباشد.
- نباید از تنوع بالا و بیش از ۴ نوع مصالح در نما استفاده شود.
- درز انقطاع بین دو ساختمان باید با مصالح متناسب با نما پوشانده شود.
- تنها در صورتی می‌توان از مصالح و تکنولوژی‌های نوین استفاده کرد که با ضوابط تعیین شده مغایرت نداشته باشد.
قوانین مربوط به رنگ
- رنگ غالب نمای ساختمان باید با نماهای مجاور خود هماهنگی داشته باشد.
- از رنگ‌های متعدد و بسیار متنوع نباید در طراحی نما استفاده شود.
- از رنگ‌های نامتعارف و نامناسب در نمای ساختمان نباید استفاده شود.
قوانین مربوط به فرم
هرگز از فرم‌ها و طرح‌های نامتعارف در طراحی نما نباید استفاده شود.
اصول طراحی بام ساختمان
- بسیار مهم است که در بام بنا، آبچکانی برای جلوگیری از چکیدن آب روی نما و ایجاد لکه در نظر گرفته شود.
- فرم و طراحی نمای بام با نمای ساختمان و معماری ایرانی و بومی باید تناسب داشته باشد.
- خط پیشانی ساختمان، در صورت ارزشمند بودن بنا، باید با ساختمان‌های مجاور هماهنگ و تراز باشد.
- در صورت ارزشمند بودن بنا، پیش‌آمدگی و تراز بام نباید از ساختمان‌های مجاور در طبقات یکسان، تجاوز کند.
- هیچ عنصر تأسیساتی به گونه‌ای که از معابر قابل مشاهده باشد، نباید در نظر گرفته شود.
- در صورت ارزشمند بودن کف‌سازی ساختمان‌های مجاور، بهتر است کف‌سازی بام با کف‌سازی این ساختمان‌ها هماهنگی و تناسب داشته باشد.
- در صورت فراهم بودن شرایط و با در نظر گرفتن تمامی نکات اجرایی، پیشنهاد می‌شود در بام ساختمان از پوشش‌های گیاهی استفاده شود. برای زیباسازی بام می توانید از خدمات طراحی روف گاردن نیز کمک بگیرید.
- به طراحی خط آسمان، زیبایی آن و هماهنگی‌اش با سایر ساختمان‌های مجاور باید توجه شود.
نکات طراحی نما مربوط به پیش‌آمدگی و بازشوها
- قسمت ورودی ساختمان باید قابل تشخیص و متناسب با سایر اجزای نما باشد.
- ورودی پیاده و ماشین بهتر است حداقل ۱.۵ متر از حد مالکیت عقب‌تر باشد.
- برای پنجره‌ها باید قرنیز در نظر گرفته شود تا آب روی نمای ساختمان چکه نکرده و موجب ایجاد لکه نشود.
- مهم است که خطوط، لبه‌ها، پیش‌آمدگی‌ها و بازشوها همگی با نمای ساختمان‌های مجاور هماهنگ باشند.
- بازشوها از نظر شکل و ابعاد نیز با ساختمان‌های مجاور باید هماهنگ باشند.
- شکل بازشوها نباید به شکلی نامتعارف و غیر معمول باشد.
- در سطح پایین‌تر از نما نیز هیچ‌گونه اختلاف سطحی نظیر پله و لبه نباید وجود داشته باشد.
- در قسمت فضای ورودی و در پیاده‌رو، هیچ نوع پیش‌آمدگی نباید در نظر گرفته شود.
- به طور کلی، پیش‌آمدگی‌های مجاز در قسمت عابر پیاده، نباید بیش از ۱۰ سانتی‌متر باشند.
- بازشوها و پنجره‌های نما نباید رو به ساختمان‌های مجاور باز شوند، مگر اینکه ۲ متر عقب‌نشینی در نظر گرفته شده باشد و پنجره‌های غیر بازشو و با شیشه‌های مات طراحی شده باشند.
- ابعاد پنجره‌ها با توجه به عملکرد فضا، حداقل ۱.۲*۱.۲ و حداکثر ۱.۵*۱.۸ متر باید در نظر گرفته شود.
- استفاده از پنجره‌های سرتاسری برای باکس پله مجاز نیست.
- استفاده از شیشه رفلکس در نما مجاز نیست.
- رعایت مدولاسیون در طراحی پنجره‌ها پیشنهاد می‌شود.
- در بالکن‌ها و تراس‌ها استفاده از نرده تنها به شرط استفاده در کنار مصالح دیگر ممکن است.
مقررات ملی ساختمان در مورد نما مربوط به الحاقات
- تمامی عناصر مربوط به تأسیسات مکانیکی، الکتریکی و… نباید در معرض دید عابران پیاده قرار بگیرند.
- درج هرگونه نوشته افزون بر آنچه که در مجوز درج شده، ممنوع است.
- از تابلوها، علائم و نمادهای نامتعارف نباید استفاده شود.
ضوابط کمیته نما برای بناهای عمومی
بناهای عمومی در واقع عمده‌ترین تأثیر را در نمای ظاهری شهر دارند. بنابراین باید طراحی نمای آن‌ها به بهترین شکل ممکن انجام شود. در ادامه به بررسی این ضوابط نماسازی می‌پردازیم.
ضوابط مربوط به جداسازی
- بناهای عمومی هرگز نباید توسط دیوار یا نرده محصور شوند.
- جداسازی را می‌توان به کمک پوشش‌های گیاهی یا دیوارهای مشبک انجام داد.
- برای پنجره‌ها و درها نیز نباید از نرده و حفاظ استفاده کرد.
- فضاهای باز این اماکن باید در ارتباط با فضای عبور پیاده تعبیه شوند.
ضوابط مربوط به همگون‌سازی
- برای تمامی ضلع‌های ساختمان عمومی و در واقع هر نمایی که به چشم می‌خورد، باید طراحی صورت گرفته شود.
- ساختمان‌های عمومی هرگز نباید به ساختمان‌های مجاور چسبیده باشند.
- ارتفاع بنای عمومی با ساختمان‌های مجاور باید هماهنگ و متناسب باشد و حداقل اختلاف ارتفاعی را داشته باشد.
قوانین طراحی نما برای ساختمان‌های تجاری
- در نظر گرفتن انواع عناصر تأسیساتی، لوله‌کشی‌ها، سیم‌های مخابرات و… در نمای ساختمان الزامی است.
- فضاهای سبز اطراف ساختمان‌های تجاری تأثیر فراوانی در زیبایی نمای آن‌ها دارند، بنابراین باید در حفظ و نگهداری از آن‌ها کوشا بود.
قانون جدید نما برای معیارهای ارزیابی طراحی
برای طراحی نمای ساختمان‌ها علاوه بر مواردی که گفته شد، معیارهای ارزیابی خاصی نیز برای تمامی مراحل طراحی در نظر گرفته می‌شود که شامل موارد زیر است:
۱. ترکیب
ترکیب در واقع به نحوه قرارگیری و اندازه اجزای طرح برای تشکیل یک کل منسجم اشاره دارد. ترکیب نهایی صورت گرفته روی نمای ساختمان باید یک ترکیب کل زیبا، متناسب و چشم‌نواز را به وجود آورد.
۲. نسبت‌ها
به ابعاد همه اجزای نما و نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر و سایر ساختمان‌ها در محیط نسبت گفته می‌شود که به هنگام طراحی نما باید این نسبت‌ها در نظر گرفته شوند.
۳. هندسه
هندسه به فرم و اندازه کلی تمام نماها، هر یک از قسمت‌های آن‌ها و چگونگی ارتباط آن‌ها با یکدیگر و شکل محیط اشاره دارد. رعایت تناسبات هندسی در طراحی نما و همچنین استفاده از اشکال هندسی متعادل و زیبا، نقش مهمی را در زیباسازی نمای ساختمان ایفا می‌کنند.
۴. پالت رنگی و بافت
به ارتباط با طیف رنگ‌هایی که قبلاً در محیط وجود دارند و اینکه چگونه ممکن است در زمان‌های مختلف روز و با تغییر فصل ظاهر شوند، به هنگام طراحی نما باید توجه داشت. همچنین توجه به ارتباط با طیف تخلخل‌ها و الگوهای (هندسی یا غیر هندسی) موجود در محیط هنگام طراحی نما، تأثیر فراوانی در زیباتر جلوه دادن نما خواهد داشت.
۵. جزئیات
مدیریت جزئیات اضافه شده در نما، کیفیت و تناسب آن‌ها و همچنین نحوه ارتباط آن‌ها با محیط و ساختمان‌های مجاور نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که ممکن است اغلب نادیده گرفته شود. علاوه بر این اضافه کردن درختان و گل ها نیز در زیبایی ساختمان بسیار موثر است. برای این منظور می توانید از خدمات طراحی فضای سبز استفاده کنید.
جمع‌بندی
هر عنصری که داخل ساختمان وجود دارد، جنبه خصوصی دارد اما هر عنصری که در نمای ساختمان وجود دارد، جنبه خصوصی نداشته و کاملاً به صورت عمومی و در معرض دید عموم قرار دارد. به همین دلیل نمای ساختمان‌ها از اصلی‌ترین و مهم‌ترین جنبه‌های بصری شهرها هستند. در این راستا، برای طراحی نمای ساختمان‌ها نیاز است تا ضوابط طراحی نما به صورت دقیق اجرا شوند تا آسیبی به سیمای شهر وارد نشود و موجب بروز خطرات و آسیب‌های جبران ناپذیر نیز نشود.
به نظر شما مشکلات و نقص‌هایی که نماهای امروزی دارند، شامل چه مواردی می‌شود و چه راهکارهایی را برای بهبود و زیباتر شدن نمای ساختمان‌های شهری پیشنهاد می‌دهید؟
والا چندسالی هستش که چیزی جز نمای رومی ندیدیم رو ساختمونا انقدر هم زیاد شده که موقع قدم زدن تو شهر دیگه کم کم احساس میکنیم تو روم باستان حرکت می کنیم با این نماها 🙂 کاش یکم از طرح های سنتی ایرانی هم تو نمای ساختمون های جدید استفاده بشه حداقل شهر یکم تنوع به خودش ببینه
توی قوانین معمولا نمای تمام شیشه ممنوعه ولی گاها دیده میشه تو نمای بعضی از برج ها. البته زیاد مطمئن نیستم که درصد استاده از شیشه بیشتر از ۶۰ درصد هست یا نه ولی تا چشم کار میکنه همش شیشه دیده میشه. به نظرم خیلی خطرناک هستن نماهای تمام شیشه کاش این اصول و ضوابط طراحی نما جدی تر پیگیری بشه