آنچه در این مطلب می‌خوانید:
همه ساله حوادث بسیار زیادی که ناشی از عدم رعایت نکات ایمنی کار در ارتفاع هستند رخ می دهند که متاسفانه خیلی از آنها به مرگ کارگر منجر می شوند. به همین خاطر است که تجهیزاتی مخصوص به کار در ارتفاعات بالا ساخته شده اند که تا حد زیادی ایمنی کار در این مناطق را بالا می برند و خطرات احتمالی را از کارگر دور می کنند. تجهیزات کار در ارتفاع نه تنها ایمنی کارگر را افزایش می دهند و از پرت شدن او جلوگیری می کنند، بلکه احتمال سقوط مصالح را نیز کاهش می دهند و از این طریق از وارد آمدن آسیب به اشخاص دیگر نیز جلوگیری می کنند.
و اما این تجهیزات کار در ارتفاعات بالا چه چیزهایی هستند؟ آیا همیشه استفاده از همه وسایل کار در ارتفاع لازم است؟ اساسا در چه ارتفاعی باید از تجهیزات کار در ارتفاع استفاده کرد؟ به هر حال فرقی ندارد که کارفرما باشید یا کارگر، زیرا برای دفاع از حقوق خود و افزایش ایمنی در زمان کار، حتما باید پاسخ این سوالات را بدانید. به همین خاطر مطلب زیر را برای آشنایی بیشتر شما با این تجهیزات و نحوه استفاده از آنها آماده کرده ایم. تا انتها همراهمان باشید.
منظور از تجهیزات کار در ارتفاع چیست؟
تجهیزات کار در ارتفاع به مجموعه ابزار و لوازمی گفته می شود که نیروی کار هنگام فعالیت در ارتفاع بیش از ۳ متر از سطح زمین و بنا به منظور جلوگیری از سقوط و کاهش صدمات ناشی از سقوط، از آنها استفاده می کند. تجهیزات کار در ارتفاع بسته به این که هدف از انجام کار چه باشد، کارگر تا چه ارتفاعی بالا برود و نوع کار چه چیزی باشد، به دسته های مختلفی تقسیم بندی می شوند. امروزه ده ها ابزار مخصوص کار ارتفاع تولید شده اند که هر یک کاربرد خاص خود را دارند. ما در ادامه این مطلب به مهمترین ابزار کار در ارتفاع که استفاده از آنها تحت هر شرایطی لازم است، اشاره خواهیم کرد.
معرفی انواع تجهیزات کار در ارتفاع
اول ایمنی بعد کار! این موضوع زمانی که قرار است در ارتفاع کار کنید به یک مسئله واقعا جدی تبدیل می شود. و اما چه تجهیزاتی امنیت شما را در ارتفاع بالا تضمین می کنند؟ در بخش زیر یک به یک به آنها اشاره کرده ایم:
۱- کلاه ایمنی
همه ما با کلاه ایمنی آشنایی داریم. این ابزار رایج ترین و مهمترین وسیله برای کار در ارتفاع است. کلاه کار در ارتفاع که با کلاه ایمنی مهندسی تفاوت هایی دارد، باید در برابر ضربات و فشار اجسام تیز مقاوم باشند. علاوه بر آن، کلاه های ایمنی که برای کار در ارتفاع ساخته شده اند، بدون لبه هستند تا کارگر دید خوبی داشته باشد. مقاومت در برابر جریان الکتریکی و حریق و همچنین تعبیه بندهای چرمی برای قفل شدن زیر گلو از دیگر ویژگی های کلاه ایمنی هستند. این کلاه ها خود به سه دسته مختلف تقسیم بندی می شوند:
- نوع A: این نوع کلاه ها در برابر ضربه مقاومت خوبی دارند و انسان را در برابر جریان برق ۲۲۰۰ ولت محافظت می کنند.
- نوع B: مقاومت این نوع کلاه ها نسبت به کلاه های A بیشتر است و در برابر جریان برق با ولتاژ بالاتری از کارگر محافظت می کنند. این کلاه ها غالبا ضد حریق هم می باشند.
- نوع C: این کلاه ها سبک هستند و در برابر ضربه مقاومت نسبتا خوبی دارند، اما نمی توانند در مقابل جریان الکتریسیته از انسان محافظت کنند. کلاه های نوع C بیشتر در مکان هایی کاربرد دارند که خطر سقوط اجسام روی سر کارگران زیاد است. محل هایی مثل پلایشگاه ها، فضای داخلی ساختمان ها و … .
۲- کاربین
کاربین ابزاری حلقه مانند است که برای متصل کردن قسمت های مختلف ابزار ایمنی به کار می رود. این وسیله در برخی مدل ها برای ایمنی بالاتر از قفل خودکار برخوردار است که به صورت مارپیچی است. امکان اتصالات مطمئن و سریع در هنگام کار در ارتفاع باعث شده تا این ابزار تا این حد اهمیت داشته باشد. ساختار فیزیکی و ظاهری کاربین ها به شکل بیضی و موازی است که تراورس ها و میانی ها اغلب از نوع موازی آن استفاده می کنند. مقاومت کاربین موازی در حدود ۱۳۰۰ کیلوگرم و مقاومت نوع بیضی آن حدودا ۱۷۰۰ کیلوگرم است.
۳- لنیارد
لنیارد طنابی است که برای ایجاد ارتباط بین کارگر، سازه و نقطه اصلی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این وسیله مزاحمت را برای سایر کارگران کم می کند و کیفیت کار را افزایش می دهد. لنیاردها معمولا تاریخ انقضاء ۵ ساله دارند و به همین خاطر همیشه قبل از استفاده باید مورد بررسی قرار بگیرند تا اثری از فرسودگی، ساییدگی یا پارگی در آنها وجود نداشته باشد.
لنیارد معمولا دو یا سه قلاب برای اتصال دارد. کار با اتصالات لنیارد چندان ساده نیست و به تجربه و مهارت بالا نیاز دارد. جای تردیدی نیست که بهتر است از لنیاردهایی استفاده کنید که قلاب ها و نقاط اتصال بیشتری داشته باشند (زیرا هر چه نقاط اتصال بیشتر باشد، ایمنی هم افزایش می یابد). به دلیل اهمیتی که این قطعه در تضمین سلامتی کارگران دارد، توصیه می کنیم حتما از درستی اتصالات آن مطمئن شوید و سپس کار خود را شروع کنید.
۴- کمربند ایمنی
کمبرند ایمنی مثل کلاه از جمله وسایل همیشگی کار در ارتفاع است که از الیاف طبیعی یا مصنوعی به همراه ترکیبات پلیمری ساخته شده است. این وسیله به طور کنترل شده ارتفاع فرد را کاهش می دهد. در استفاده از کمربند ایمنی لازم است که به نکات زیر توجه داشته باشید:
- مطمئن شوید که کمبرند به کمرتان محکم شده است.
- در هنگام بستن کمربند دقت کنید که فاصله آن با جناغ سینه تان به اندازه یک دست باشد.
- توجه داشته باشید که هیچ گونه پیچ خوردگی در سطح کمبرند نباشد تا تسمه آن خوب به کمر چفت شود.
- برای آنکه پاها آسیب نبینند، کمربند را میان دو ران پا ببندید.
- مواظب باشید که کمربند به روغن یا گریس آلوده نشود تا سطح آن لغزندگی پیدا نکند.
۵- شوک گیر (جاذب شوک)
یکی از تجهیزات کار در ارتفاع که برای کاهش آسیب و ضربات هنگام سقوط و کاهش ارتفاع به کار می رود، شوک گیر است. شوک گیر اثر ضربه وارد شده به فرد را در هنگام سقوط کم می کند. این وسیله هم می تواند به صورت جداگانه خریداری شود و به طناب رابط وصل شود، و هم می تواند بخشی از آن باشد که به تمام بدن و طناب نجات یا تکیه گاه متصل می گردد. در استفاده از شوک گیر فقط دقت کنید که:
پوشش محافظ جاذب شوک را قبل از هر بار استفاده از لحاظ فشار های وارده و پارگی چک کنید. اغلب شوک گیرها برچسبی روی پوشش محافظ خود دارند که در صورت کشیدگی پاره می شود. قبل از استفاده از شوک گیرها باید از سالم بودن برچسب آنها مطمئن شوید تا اگر معیوب بودند دیگر از آنها استفاده نکنید.
۶- هارنس
هارنس از جمله تجهیزات کار در ارتفاع است که در مواقع سقوط احتمالی کارگر بسیار به کار می آید. این ابزار از تسمه های چرمی یا فلزی تشکیل شده که با نظم به یکدیگر متصل هستند و به این ترتیب حرکات افراد را کنترل می کنند. از همین جهت است که توصیه می شود هنگام کار در ارتفاعات بالا حتما از هارنس استفاده کنید (و حتی استفاده از آن را نسبت به کمربند ایمنی در اولویت قرار دهید). هارنس ارگونومی خاصی دارد و موجب می شود که در هنگام کاهش ارتفاع، فشار وارده به کمر و قسمت بالایی بدن، بین سینه و قسمت های دیگر توزیع شود، و یا در بخش ران ها فشار کمتری به پا وارد شود و سلامت آن تضمین گردد.
یک کاربرد دیگر هارنس در موقع استفاده از آن برای نجات اشیاء یا حیوانات کوچک از چاه های کم عمق است. میزان استحکام طناب و تسمه، نوع متریال سازنده، سبک دوخت، ضریب ایمنی و کیفیت هارنس از جمله نکاتی است که باید در هنگام خرید و استفاده از هارنس ها مدنظر قرار دهید.
۷- قلاب
قلاب در تعریف با سایر تجهیزات کار در ارتفاع معنا پیدا می کند و از آن دست ابزارهایی است که به منظور صعود به ارتفاع به کار می آید (برعکس هارنس که مخصوص سقوط از ارتفاع است). سلامت قلاب اهمیت زیادی دارد. به همین خاطر باید قبل از شروع کار آن را به دقت بررسی کنید تا ترک خوردگی نداشته باشد و هیچ جای آن سوراخ نشده باشد. حتما باید مطمئن شوید که چشم و نوک قلاب سالم هستند و خم‌شدگی و پیچ خوردگی نداشته باشند.
همچنین بررسی کنید که مکانیسم قفل کردن قلاب به خوبی کار می کند؛ به طوری که پس از ورود جسم درون قلاب، امکان خارج شدن آن وجود نداشته باشد. و در آخر نیز مطمئن شوید که فلز شیطانک قدرت کافی داشته باشد و شیطانک را به طور محفوظ و ایمن کنار نوک قلاب نگاه می دارد. برای تست قلاب شیطانک را فشار دهید و سپس رها کنید؛ اگر پس از انجام این کار شیطانک درون نوک قلاب قرار گرفت، یعنی این بخش از وسیله سالم است.
۸- لایف لاین ها (خطوط نجات)
لایف لاین یا خط نجات یک سیستم ایمنی جهت حفاظت از جان افرادی است که در ارتفاع بالا و روی داربست ها مشغول فعالیت هستند. لایف لاین شامل اتصالات افقی و عمودی طناب ها یا کابل ها است که توسط ابزارهای ایمنی به افراد مورد نظر وصل می شوند. طناب های لایف لاین از سقوط بیش از حد کاربر جلوگیری می کنند و وی را در فضایی ایمن قبل از سقوط به زمین، در شرایط معلق نگه می دارند.
لایف لاین ها خود به دسته اصلی افقی و عمودی تقسیم بندی می شوند. دسته افقی مخصوص کسانی است که در لبه پرتگاه ها، روی شیشه های نمای ساختمان، روی سطوح شیب دار و روی سطوح افقی مثل اسکلت فلزی ساختمان ها کار می کنند. اما لایف لاین های عمودی مخصوص کسانی است که به صورت عمودی حرکت می کنند. افرادی که روی دکل های مخابراتی، دکل های برقی، دکل های نفتی و … از لایف لاین عمودی بهره می برند.
۹- تور نجات
تور نجات برای ارتفاعات بسیار بالا، یعنی برای کسانی که در ارتفاعی بیش از ۸ متر کار می کنند، کاربرد دارد. این ابزار از یک شبکه توری تشکیل شده و پس از سقوط اولیه افراد یا اجسام در ارتفاع، مانع از سقوط بیشتر آنها می شود. ماده اصلی سازنده این تورها پلی پروپیلن است که با خاصیت جذب انرژی خود، هم از فرد سقوط کننده و هم اشخاص دیگری که در حال عبور از محل هستند، محافظت می کند.
تور نجات معمولا تحمل وزن یک کیسه ۴۰۰ پوندی شن با قطر حدود ۷۵ سانتیمتر را که از سطح کار سقوط کند دارد. این نوع تورها با بهره گیری از یک فریم فلزی که بر روی آن نصب می شوند، قابلیت قرار گیری به صورت کنسولی از لبه سطح کار را دارند. استفاده از تور نجات در صعنت برج سازی و ساختمان سازی بلند مرتبه بسیار رایج است.
۱۰- طناب ایمنی
طناب ایمنی ابزاری از نوع تکیه گاهی است که در زمان سرخوردن عامل کار در ارتفاع و از دست دادن موقعیت اولیه او وارد عمل می شود و جلوی سقوطش را می گیرد. تنوع طناب های ایمنی زیاد است که رایج ترین آنها عبارتند از: طناب تکیه گاهی، طناب عملیات، طناب پشتیبان، طناب دینامیکی و طناب نیمه استاتیک. دو مورد آخر از بقیه کاربردی تر هستند:
الف) طناب ایمنی دینامیکی
طنابی است با قابلیت کشسانی که از اتفاقات و سقوط های ناگهانی جلوگیری می نماید و برای کاهش نیروی برخورد استفاده می شود.
ب) طناب نیمه استاتیک
طناب های نیمه استاتیک قابلیت کشسانی کمتری نسبت به طناب دینامیکی دارند. این طناب ها علاوه بر کار در ارتفاع، در عملیات نجات دره نوردی و غار نوردی مورد استفاده قرار می گیرند. استحکام این نوع از طناب ها برای مشاغلی که نیاز به ثابت ماندن در ارتفاعات بالا دارند بسیار مناسب است.
چه مشاغلی به تجهیزات و وسایل کار در ارتفاع نیاز دارند؟
در این مطلب به طور مفصل انواع تجهیزات کار در ارتفاع را معرفی کردیم. و حالا باید به یک سوال مهم پاسخ دهیم: اینکه اساسا چه مشاغلی به این تجهیزات نیاز دارند؟ یعنی چه مشاغلی جزء دسته کارهایی قرار می گیرند که کارگر باید به ارتفاع برود و آنجا کار خود را انجام دهد؟
در پاسخ به این سوال می توان ده ها و حتی صدها شغل مختلف را معرفی کرد که به نوعی به وسایل کار در ارتفاع نیاز دارند. از میان همه این مشاغل اما به طور عمده می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- خدمات ساختمان سازی و بنایی در ارتفاع
- خدمات نماکاری ساختمان
- خدمات نماشویی ساختمان
- رنگ آمیزی و رنگ زدایی سازه‌های بلند
- عملیات امداد و نجات
- و …
انجام هر یک از کارهای بالا بدون در نظر گرفتن نکات ایمنی بسیار خطرناک بوده، حتی خلاف قانون است. طبیعتا همه این مشاغل به تجهیزات مخصوص به خود نیاز دارند. تجهیزاتی که مهمترین آنها را در این مطلب معرفی کردیم. در همین راستا خوشحال می شویم تا اگر شما هم تجربه ای از کار در ارتفاع را داشته اید و از این وسایل استفاده کرده اید، نظر خود در بخش کامنت های همین مطلب با ما در میان بگذارید.