آنچه در این مطلب می‌خوانید:
ترموکوپل حافظ ایمنی اجاق گاز است. این قطعه در واقع سنسور حرارتی و هشداردهنده اجاق گاز است و در صورت وجود اشکال در عملکرد هر یک از قطعات اجاق گاز، جریان گاز ورودی به دستگاه را قطع می کند تا اتفاق ناگواری رخ ندهد. در نتیجه بسیار طبیعی است که در صورت بروز هرگونه عیب و ایراد در ترموکوپل، به سرعت به فکر تعمیر و یا حتی تعویض آن بیفتید.
و حال سوالی که پیش می آید این است که اگر خود ترموکوپل خراب شد چه کار کنیم؟ از کجا متوجه شویم که ترموکوپل از کار افتاده است؟ آیا خودمان می توانیم تعمیر ترموکوپل اجاق گاز را بر عهده بگیریم؟ نحوه تعمیر این قطعه چگونه است؟ ما در ادامه این مطلب به تمامی این سوالات پاسخ داده ایم. پس اگر می خواهید به طور دقیق تری چگونگی عملکرد ترموکوپل در اجاق گاز را بشناسید و با نحوه تعمیر آن آشنا شوید، تا انتها همراهمان باشید.
ترموکوپل چیست و در اجاق گاز چطور کار می کند؟
ترموکوپل در واقع یک نوع بسیار ساده از سیستم ایمنی دستگاه هایی است که با برق و گاز کار می کنند. بدنه آن در برابر حرارت مقاوم است و می تواند تا حدود چند میلی ولت برق هم تولید کند. این وسیله از دو میله غیر همجنس ساخته شده است که از یک طرف بهم جوش خورده اند. یک سر ترموکوپل به شعله وصل می شود و طرف دیگر آن به ورودی جریان گاز متصل است (عملکردی شبیه به یک باتری). در یک سر این سیم ها تا زمان وجود حرارت و گرما، جریان الکتریکی بوجود می آید که مسیر خروج گاز را با استفاده از انرژی مغناطیسی ایجاد شده توسط جریان الکتریکی باز نگه می دارد.
ترموکوپل های اجاق گاز از نظر آلیاژ رساناها و نوع اتصال به شیر متفاوت هستند. مهمترین آلیاژها و فلزاتی که برای ساخت ترموکوپل استفاده می شوند، عبارتند از:
- مس و کوپل
- کنستانتن و کرومل
- مس و کنستانتن
- نیسیل و نیکروسیل
- کنستانتن و آهن
- آلومل و کرومل
- و …
دقت و حساسیت ترموکوپل و همچنین بازه دمایی که ترموکوپل در آن کار می کند، به آلیاژهای مورد استفاده بستگی دارد. به عنوان مثال ترموکوپل ساخته شده از آلومل و کرومل می تواند در دماهای صفر تا ۱۱۰۰ درجه سانتی گراد کار کند، و ترموکوپل ساخته شده از کنستانتن و آهن در دمای ۰ تا ۷۰۰ درجه سانتی‌گراد عمل می کند. البته در اجاق های گاز خانگی معمولا از سنسورهای آلومل و کرومل یا کنستانتن و آهن استفاده می‌شود، چراکه ارزان هستند و برای شرایط دمایی اجاق گازهای خانگی به خوبی عمل می کنند.
ترموکوپل چه اهمیتی در اجاق گاز دارد؟
گاز طبیعی بسیار مستعد احتراق و ایجاد آتش سوزی است. مسئله ای که لزوم تعبیه قطعه ای که ایمنی اجاق گاز را تامین بکند، نشان می دهد.مثلا اگر ترموکوپل خراب شود و در کنار اجاق گاز کبریت بزنید که جرقه ایجاد شود، احتمالا انفجار دستگاه وجود دارد. فکر می کنیم همین موضوع به تنهایی اهمیت کارکرد ترموکوپل در وسایلی مثل اجاق گاز، آبگرمکن یا بخاری گازی را نشان می دهد!
بخصوص وقتی جریان شعله ناگهانی قطع شود، وظیفه ترموکوپل بیشتر از قبل به چشم می آید. زمانی که میله بر اثر نبود شعله سرد می‌شود، جریان الکتریکی در سر میله قطع می گردد، میدان مغناطیسی از میان می رود و به همین خاطر واشر بوبین مسیر گاز را می بندد و جریان گاز را قطع می کند تا مانع از پخش شدن گاز و آتش سوزی شود. همچنین زمانی که چیزی از ظرف غذا سر می رود، یا وزش باد شدید باعث خاموش شدن شعله اجاق گاز می شود، ترموکوپل جریان گاز را قطع می کند و ایمنی دستگاه را بالا می برد.
چطور بفهمیم ترموکوپل اجاق گاز خراب شده است؟
ترموکوپل اصطلاحا قطعه ای “سخت جان” است و به همین راحتی ها خراب نمی شود. طول عمر ترموکوپل ها معمولا بیش از ۲۰ سال است و فقط در صورتی که اجاق گاز دائما روشن باشد، زودتر از این زمان خراب می شود. درست که ترموکوپل دیر خراب می شود، اما زمانی هم که خراب می شود، باید به سرعت تعمیر یا تعویض شود تا فاجعه رخ ندهد. به همین منظور لازم است که با علائم خرابی ترموکوپل آشنا باشید تا در صورت بروز هر یک از این عوامل، ترموکوپل را فورا بررسی کنید.
از جمله مهمترین نشانه های خرابی ترموکوپل اجاق گاز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیر روشن شدن شعله اجاق گاز
- روشن نماندن شعله اجاق گاز
- روشن نماندن فر در اجاق گاز
- شعله کم اجاق گاز
- درست نسوختن شعله اجاق
- دود کردن اجاق
- وجود الکتریسیته در بدنه اجاق
چند روش آسان برای تست سلامت ترموکوپل اجاق گاز
برای تشخیص خرابی ترموکوپل می توان یکی از روش های تست زیر را اجرا کرد تا مطمئن شد که ترموکوپل نیاز به تعمیر دارد یا خیر:
۱- روش اول
- شعله اجاق گاز را روشن کنید.
- سپس به کمک یک باد بزن شعله را خاموش نمایید.
- در این شرایط اگر جریان گاز قطع شود، ترموکوپل سالم است. اما اگر اینطور نشد، احتمالا ترموکوپل مشکل دارد.
۲- روش دوم
- اول به میله ترموکوپل حرارت دهید.
- سپس هسته مرکزی بوبین را به سمت داخل فشار دهید و برای بیست ثانیه نگه دارید.
- در این حالت اگر پس از رها کردن، هسته بوبین بسته باقی بماند، ترموکوپل سالم است. اما اگر بسته نماند، ترموکوپل مشکل دارد.
۳- روش سوم (روش مولتی متر)
- ابتدا دو سر مولتی متر را به ابتدای میله ترموکوپل اتصال دهید.
- سپس سر دیگر میله را حرارت دهید.
- اگر جریان مولتی متر بالا رفت، یعنی ترموکوپل سالم است. اما اگر جریان بالا نرفت، ترموکوپل احتمالا خراب است.
یک راهکار مطمئن دیگر برای تشخیص خرابی ترموکوپل
به جز سه روشی که بالا توضیح دادیم، یک روش بسیار مطمئن و قطعی برای تشخیص خراب بودن یا نبودن ترموکوپل وجود دارد:
“اگر محل اتصال دو میله دچار سوختگی شده باشد و یا دو میله از هم جدا شده باشند، به احتمال بسیار بالا ترموکوپل خراب شده است“.
به این ترتیب که:
در انتهای میله، بوبین قرار دارد که داخل آن دو میله درونی و بیرونی وجود دارد. این دو میله توسط یک واشر بهم متصل هستند، اگر این واشر خراب شده باشد، عملکرد ترموکوپل هم مختل می شود. همچنین در نظر داشته باشید که قسمتی از ترموکوپل که به شعله نزدیک است ممکن است به دلیل حرارت زیاد دچار سوختگی شده باشد و یا به دلیل ضربه خوردن بشکند یا کج شود. در این صورت نیز حتما باید ترموکوپل را تعمیر یا تعویض کنید.
نحوه تعمیر ترموکوپل اجاق گاز
خاموش شدن اجاق گاز همیشه به خراب بودن ترموکوپل ربط ندارد. گاهی اوقات ممکن است مسیر سوپاپ مسدود شود یا شیر دستگاه اشکال داشته باشد. به همین خاطر است که توصیه می کنیم قبل از خرید ترموکوپل جدید حتما باید علت عملکرد مختل دستگاه را مشخص کنید. مثلا ممکن است مشکلی در شیر وجود داشته باشد که با یک تعمیر ساده رفع اشکال شود. اما اگر مطمئن شدید که ترموکوپل مشکل دارد و نمی خواستید هزینه تعمیر اجاق گاز را متحمل شوید، آستین ها را بالا بزنید و دست به کار شوید.
در ابتدا جریان گاز و برق ورودی را قطع کنید. در مرحله بعد برای تعمیر ترموکوپل اجاق گاز، شیر روی سیلندر گاز را ببندید. اگر دستگاه اجزای فرار دارد، منبع تغذیه را هم ببندید. در نظر داشته باشید که نوک ترموکوپل دقیقا نزدیک صفحه داغ و آتش گاز قرار دارد. این قسمت اجاق گازهای فردار در نزدیکی تقسیم شعله آن در قسمت بالایی فر واقع شده است. این نوک باید عاری از هر گونه رسوبات کربن، ذخایر معدنی و آسیب باشد. به این معنا اکه اگر ترموکوپل رسوب گرفته بود، باید آن را رسوب زدایی کنید.
اگر نوک ترموکوپل درجه بندی شده بود، برای تمیز کردن آن می توانید از کاغذ سنباده استفاده کنید. حتما دقت کنید که ترموکوپل اصلا نباید رسوب داشته باشد. هر چه رسوب کربن در ترموکوپل بیشتر باشد، گرمای کمتری به آن می رسد و در نتیجه نیروی محرکه کمتری تولید می کند. در این صورت ممکن است نیروی محرکه تولید شده به اندازه ای نباشد که بتواند شیر سلونوئید را باز کند و در نتیجه عملکرد آن مختل می شود. خوشبختانه در اکثر موارد با یک رسوب زدایی ساده، مشکل ترموکوپل حل می شود.
کارهایی که قبل از تعمیر یا تعویض ترموکوپل باید انجام داد
ترموکوپل ها معمولا یک نوک برای نصب در نزدیکی شعله و آتش دارند. اما در نمونه های دیگری ممکن است دو یا سه نوک نیز برای کنترل دما وجود داشته باشد. این ترموکوپل ها اغلب در اجاق استفاده می شوند. با این وجود با توجه به مدل و برنده سازنده اجاق گاز، تفاوت هایی در آنها دیده می شود. در صورتی که ترموکوپل چندین نوک داشته باشد اگر حتی یکی از آنها گرم نشود، شیر الکترومغناطیسی بسته خواهد شد. بنابراین برای دانستن این که علت ایجاد مشکل دقیقا چیست، باید این نوع ترموکوپل ها را بررسی کرد. ممکن است تنها یکی از سنسورها خراب باشد.
در نظر داشته باشید که زمانی که یک ترموکوپل اجاق گاز گرم می شود، بعد از زمان ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نیروی محرکه ای به اندازه ۱۵ تا ۲۰ میلی ولت تولید می کند. اگر کمتر از این مقدار تولید شود، سنسور باید تغییر کند. نکته دیگر این است که رساناهای ترموکوپل در ناحیه اطراف شیر باید در بدنه صفحه به حالت آویزان قرار گیرند. در عین حال، اتصال آنها به الکترومغناطیس باید سفت و سخت باشد. دستگاه‌های مورد بررسی، طولی بین ۴۰ تا ۱۳۰ سانتی متر دارند. دستگاه نظارت بر ترموکوپل اجاق گاز نیز باید طبق این وضعیت انتخاب شود. از طرف دیگر سیم رساناها نباید بیش از حد کشیده شوند یا روی سطوح گرم شده قرار گیرند یا شل و آویزان باشند.
نحوه تعویض ترموکوپل اجاق گاز
تعداد ترموکوپل اجاق گازهای فردار از اجاق گازهای رومیزی بیشتر است (بخاطر اینکه خود فر هم ترموکوپل جداگانه دارد). با این حال روش تعویض ترموکوپل در همه انواع اجاق گاز تقریبا یک شکل است. به این منظور برای تعویض ترموکوپل اجاق گازهای صفحه ای یا رومیزی به روش زیر عمل کنید:
- ابتدا جریان گاز و برق را قطع کنید.
- سپس صفحه روی گاز را از بدنه جدا کنید تا به قطعات داخلی دسترسی داشته باشید.
- ترموکوپل را پیدا کنید و قطعه جدید را جایگزین آن نمایید.
در مورد اجاق گاز فردار نیز که ترموکوپل های بیشتری دارند، تعویض ترموکوپل را از قسمت فر آن انجام دهید.
اگر مشکل ترموکوپل با رسوب زدایی رفع نشد، چکار کنیم؟
ترموکوپل پر از مزایا است، اما یک عیب بزرگ هم دارد: تعمیر آن بسیار دشوار است. اینطور نیست که همه مشکلات ترموکوپل با یک رسوب زدایی ساده -که بالاتر توضیح دادیم- برطرف شود. در بعضی موارد یک فرد حرفه ای باید با جوش و لحیم دادن دو سر فلز با دمای بالا حدود ۱۳۰۰ درجه سانتی گراد، ایراد ترموکوپل را برطرف کند. مسئله ای که تنها از عهده یک متخصص باتجربه و ماهر بر می آید.
دقیقا به همین خاطر است که توصیه می کنیم در صورتی که ترموکوپل اجاق گازتان مشکل پیدا کرد، به جای آنکه خودتان دست به کار شوید، از یک متخصص حرفه ای کمک بگیرید. توجه داشته باشید که کلیه وسایل گازسوز با جان انسان سر و کار دارند و کوچکترین بی احتیاطی، می تواند نتایجی فاجعه بار داشته باشد. به همین منظور ما در مجموعه اسپارد کلیه خدمات تعمیر اجاق گاز و ترموکوپل اجاق گاز را توسط حرفه ای ترین متخصصین ارائه می دهیم. پس اگر می خواهید خیال خودتان را از بابت تعمیر ترموکوپل اجاق گاز و عیب یابی آن راحت کنید، حتما روی کمک کارشناسان اسپارد حساب باز کنید.
نظرات کاربران تعمیر اجاق گاز
کامران افشار
مانا امیری زاده
۰۵ اسفند ۱۴۰۲
کامران افشار
هما یعقوبی نسب
۲۲ آذر ۱۴۰۲
کامران افشار
پرستو عباسی
۲۸ آبان ۱۴۰۲
با حوصله و دقت و توجه بسیار عیب یابی و رفع عیب انجام دادند ، خیلی محترم و خوش اخلاق بودند . انتخاب ایشان را به همه دوستانی که نیاز به نیروی ماهر در این زمینه دارند پیشنهاد میکنم
مسلم محمودی
هیلدا مددخانی
۱۱ بهمن ۱۴۰۱
کارشون خوب بود کار بلد بودن هزینه از تخمین اولیه بیش تر بود البته شاید دلیلش این بود که گاز نیاز به تعمیرات بیش تری نسبت به توضیحات من داشت
هادی بابائی
کیارش صالحی
۱۷ مهر ۱۴۰۲
کار سریع و دقیق انجام شد و هزینه هم عینا همون چیزی که اول اعلام کردن دریافت شد.