آنچه در این مطلب می‌خوانید:
در گذشته آبیاری درختان بیشتر به روش کرتی صورت می گرفت. روشی که البته هنوز هم در برخی باغات کشور اجرا می شود، اما به علت معایب بزرگی که دارد، روز به روز با استقبال کمتری روبرو شده و به تدریج در حال منسوخ شدن است. مهمترین اشکال این شیوه آبیاری، هدررفت بیش از اندازه آب است که مخصوصا در کشور کم آبی مثل ایران، اهمیت بسیار زیادی دارد.
به علت همین کم آبی، امروزه انواع روش های “آبیاری تحت فشار” جایگزین شیوه های سنتی آبیاری شده اند. بدون شک یکی از بهترین روش های آبیاری تحت فشار باغات، آبیاری قطره ای است. روشی که هم باعث صرفه جویی در مصرف آب می شود، هم ثمردهی درختان را بهبود می بخشد. در نتیجه کشاورزان بیش از گذشته به سمت پیاده سازی این روش تمایل پیدا کرده اند. اگر شما هم علاقه دارید که بدانید آبیاری قطره ای چیست؟ برای چه درختانی کاربرد دارد؟ و چه مزایا و معایبی دارد؟ تا انتهای این مطلب همراهمان باشید تا آموزش آبیاری قطره ای را به صورت کامل فرابگیرید.
آبیاری قطره ای چیست؟
آبیاری قطره ای که اسامی دیگری مثل آبیاری موضعی، آبیاری قطره چکانی و آبیاری خرد دارد، به معنای آب دادن به گیاهان به صورت قطره قطره با سرعت بسیار کم (۲ تا ۲۴ لیتر در ساعت) است. این روش از طریق سیستمی شامل لوله های پلاستیکی کوچک اجرا می شود که یک دهانه خروجی کوچک دارند و با نام قطره چکان کشاورزی (دریپر) شناخته می شود.
در آبیاری قطره ای دهانه قطره چکانی لوله پلاستیکی در نزدیکی خاک قرار دارد و به همین خاطر آب به خوبی به داخل خاک نفوذ می کند و دقیقا همان بخشی از زمین مرطوب می شود که محل رشد ریشه گیاه است. این برخلاف آبیاری به روش سنتی است که کل خاک خیس شده و در اثر تبخیر، مقدار زیادی آب هدر می رود.
آبیاری قطره ای چه مزایایی دارد؟
از جمله مهترین مزایای آبیاری قطره ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف آب را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد.
- در صورتی که طراحی آبیاری قطره ای به شیوه ای اصولی باشد، باعث بازدهی و ثمردهی درختان بیشتر می شود.
- در زمین های شیب دار هم قابل اجرا است و حتما لازم نیست که زمین تراز شود.
- آبیاری قطره ای هدفمند است و به همین خاطر شسته شدن کود و در نتیجه هدررفت مواد مغذی کاهش می یابد.
- رطوبت مطلوب در قسمت ریشه ها را تامین می کند.
- منجر به کاهش فرسایش خاک می شود.
- رشد علف های هرز را تا حد زیادی متوقف می کند.
- توزیع آب در نازل ها را یکنواخت کرده و در اختیار کشاورز قرار می دهد.
- امکان سمپاشی آسان را فراهم می کند و از این راه موجب صرفه جویی در هزینه سمپاشی باغ می شود.
- میزان آبیاری از شیرها و دریپرها را قابل کنترل می کند.
- از رسیدن آب به شاخ و برگ گیاهان جلوگیری کرده و در نتیجه احتمال بیماری گیاهان را کاهش می دهد.
- فشار آبیاری در این سیستم کمتر است و در نتیجه منجر به صرفه جویی در مصرف انرژی برق هم می شود.
- هزینه نیروی انسانی را کمتر می کند.
معایب آبیاری قطره ای چیست؟
علی رغم مزایای بسیار زیاد، این روش آبیاری اما معایبی هم دارد که عبارتند از:
- هزینه آبیاری قطره ای نسبتا بالا است و مخصوصا در کوتاه مدت چندان صرفه اقتصادی ندارد (اما در بلند مدت حتما به نفع کشاورز است).
- اگر از سیستم فیلتراسیون استفاده نشود، ممکن است لوله ها و یا قطره چکان ها دچار گرفتگی شوند.
- در سیستم های آبیاری قطره ای زیرسطحی، کشاورز نمی تواند مشاهده کند که گیاهانش چقدر آب جذب کرده اند.
- در این سیستم ریشه در محدوده منطقه مرطوب رشد می کند و در نتیجه در صورتی که حجم این ناحیه بسیار کم باشد، ریشه زیاد گسترش نمی یابد.
سیستم آبیاری قطره ای از چه اجزائی تشکیل شده است؟
آبیاری قطره ای در واقع یک شبکه است که اجزاء گوناگونی دارد. برخی از مهمترین لوازم آبیاری قطره ای عبارتند از:
- منبع آب یا پمپ (البته آبیاری قطره ای بدون پمپ برای زمین های کوچک بسیار رایج است)
- قطره چکان (دریپر) و متعلقات آن
- تانک کود
- شیر کنترل فشار
- ایستگاه کنترل مرکزی (شامل ایستگاه پمپاژ، ایستگاه فیلتراسیون و متعلقات آنها می شود)
- ایستگاه فیلتراسیون (بسته به نوع منبع آب برداشتی، از فیلترسیکلون یا فیلترشن استفاده می شود. فیلترسیکلون برای چاه های آب و فیلتر شن برای استخرهای ذخیره آب کاربرد دارند)
- فیلتر توری یا دیسکی
- لوله های اصلی، لوله آبرسانی و لوله های فرعی (معمولا از جنس پلی اتیلن نرم هستند)
البته برخی دیگر از دستگاه ها ممکن است اجزاء دیگری مثل دستگاه اندازه گیری میزان حاصلخیزی خاک نیز داشته باشند.
آبیاری قطره ای برای چه گیاهانی کاربرد موثر دارد؟
به طور کلی در هر جایی که بتوان یک یا چند دریپر را برای آبیاری هر گیاه به کار برد، روش آبیاری قطره ای نیز کاربرد دارد. اساسا به همین خاطر است که آموزش آبیاری قطره ای درختان میوه همه جا کارساز است. البته به طور ویژه، استفاده از سیستم آبیاری قطره ای برای کشت محصولات ردیفی مثل سبزیجات (آموزش سبزی کاری در منزل) و میوه های نرم، و برخی درختان مانند درختان انگور بسیار مناسب است. امروزه حتی در کشت و پرورش محصولاتی مثل چغندر، نیشکر، ذرت، پنبه و آفتابگردان نیز از آبیاری قطره ای استفاده می شود.
آشنایی با انواع روش آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای درختان معمولا به یکی از دو روش زیر اجرا می شود:
۱- روش آبیاری قطره ای زیرسطحی
در این روش لوله های بسیار باریک پلاستیکی با قطر حدود ۲ سانتی‌متر، در عمق حدودا ۲۰ تا ۵۰ سانتی متری خاک تعبیه می شوند. این عمق هم برای آبرسانی به خاک بسیار موثر است، هم روند رشد گیاه را با اختلال روبرو نمی کند. لوله های کار شده در روش زیرسطحی یا به صورت متخلخل هستند یا قطره چکانی. که در هر دو صورت به خوبی آب را به ریشه گیاهان می رسانند. روش آبیاری زیرسطحی بسیار گران است و به همین خاطر کمتر اجرایی می شود، اما اگر زیبایی ظاهری باغ برایتان اهمیت زیادی دارد، راهکار مناسبی است.
۲- روش آبیاری قطره ای سطحی
در این روش خطوط جانبی لوله ها که به پمپ وصل هستند، روی سطح خاک قرار می گیرند و آبرسانی را از سطح زمین انجام می دهند. لوله های آبیاری قطره ای سطحی معمولا قطر ۱۰ تا ۲۵ میلی متری دارند و از طریق سوراخ ها یا قطره چکان هایشان گیاهان را آب می دهند. این روش حتی برای گیاهان آپارتمانی نیز بسیار کاربرد دارد.
ساخت سیستم آبیاری قطره ای با بطری
برای آبیاری قطره ای گلدان ها می توانید از بطری نوشابه نیز استفاده کنید. این کار معمولا به دو روش صورت می گیرد:
۱- روش اول
این شیوه یک نوع آبیاری قطره ای ابتکاری است. با استفاده از یک چاقوی کوچک، ۲ شکاف را در کف بطری ایجاد کنید. سپس ۲ شکاف کوچک دیگر را در وسط دیواره بطری ایجاد کنید. در مرحله بعد بطری را با آب پر کرده و عملکرد آن را بررسی کنید. آب بطری باید به صورت قطره ای بیرون بیاید و نباید به یک باره تخلیه شود. بعد از آنکه مطمئن شدید بطری صحیح سوراخ شده است، گودال کوچکی را در کنار یکی از گیاهان خود ایجاد کنید. بطری را داخل گودال قرار دهید، به طوری که بیشتر از نصف بطری داخل خاک قرار گرفته و سر بطری بالاتر از سطح خاک باشد. با یک شیلنگ، بطری را با آب پر کنید. کار شما در همینجا به اتمام می رسد. بدین ترتیب آب به آرامی به اعماق خاک نفوذ می کند و رطوبت مورد نیاز گیاه را تامین خواهد کرد.
۲- روش دوم
در این روش باید بطری را به صورت قیف (وارونه) درون خاک قرار دهید. بدین ترتیب که ابتدا ۴ تا ۸ سوراخ کوچک را بر روی در بطری ایجاد کنید (برای اینکه آبیاری گیاهان با سرعت کمتری انجام گیرد، می توانید تعداد سوراخ های کمتری را روی در بطری ایجاد کنید). اندازه این سوراخ ها نباید خیلی کوچک باشند، زیرا سوراخ های کوچک به راحتی مسدود می شوند و در نتیجه گیاه بعد از مدتی پژمرده می شود. در مرحله بعد قسمت پایین بطری را با استفاده از یک چاقوی تیز ببرید. (چاقوهای دندانه دار بهتر می توانند بطری های پلاستیکی را برش بزنند). با جدا کردن قسمت پایینی بطری، یک قیف خواهید داشت که می توانید آب را به راحتی داخل آن بریزید. در هنگام بارندگی نیز، آب باران از طریق دهانه ی باز بطری، داخل آن جمع می شود.
در مرحله بعد از فرایند ساخت آبیاری قطره ای با بطری نوشابه، گودالی را در کنار گیاه مورد نظر یا در بین گروهی از گیاهان ایجاد کنید. عمق این گودال باید به اندازه ای باشد که حداقل یک سوم یا نصف بطری را در خود جای دهد. اگر بطری را بین گروهی از گیاهان قرار دهید، از نظر پنهان می ماند و ظاهر باغچه ی شما زیباتر خواهد شد. بطری را داخل گودال بگذارید، به طوری که سر بطری پایین باشد. با ریختن مقداری خاک در اطراف بطری، آن را در جای خود محکم کرده و بطری را با آب پر کنید تا آبرسانی به شکل صحیح انجام شود. با ساخت سیستم آبیاری قطره ای درختان با بطری، حتی می توانید هر چند هفته یک بار مقداری کود نیز به آب بطری اضافه کنید، تا گیاهان به خوبی پرورش یابند.
فرایند اسیدشویی در در آبیاری قطره ای
از اسید در انواع سیستم های آبیاری استفاده زیادی می شود. یکی از این استفاده ها نیز در آبیاری قطره ای است. در این سیستم ها به منظور شستشوی رسوبات باقی مانده درون لوله ها و قطره چکان ها که ناشی از مواد شیمیایی محلول در آب آبیاری است، از اسید استفاده می شود. برای تزریق اسید به درون سیستم آبیاری از همان لوازمی استفاده می شود که در هنگام تزریق کود به کار برده می شوند. بهترین اسیدهایی که در فرایند اسیدشویی لوله های سیستم آبیاری قطره ای به کار می روند نیز به شرح زیرند:
- اسید هیدروکلریک
- اسید سولفوریک
- اسید فسفریک
چند نکته در مورد آبیاری قطره ای
- حتما در هنگام نصب و استفاده از سیستم قطره ای از دستورالعمل های کارخانه سازنده پیروی کنید تا بهره وری کار بالاتر برود.
- همچنین قبل ازشروع فصل زمستان، دستورالعمل های کارخانه سازنده را برای تخلیه و نگهداری سیستم در این فصل رعایت کنید.
- سیستم آبیاری قطره ای درختان بدون فشار صحیح آب و طول لوله مناسب جواب نمی دهد. در نتیجه حتما از از متخصصین این حوزه کمک بخواهید.
- خط لوله کشی ناقص و یا کثیف شده (گیر کرده) می تواند عملکرد کل سیستم را با اختلال روبرو کند. در نتیجه بعد از نصب و قبل از شروع به کار، کل سیستم لوله کشی را بشویید.
- فیلترهای سیستم آبیاری را به طور مرتب تمیز کنید تا لوله ها مسدود نشوند (مخصوصا اگر آب املاح زیادی دارد، این کار را حتما انجام دهید).
- ممکن است یک سیستم مشترک برای همه گیاهان یک باغ پاسخگو نباشد. در نتیجه برای هر قسمت از باغ که گیاهان متفاوتی دارد، یک روش مجزای آبیاری تعبیه کنید.
آیا می توانیم آبیاری قطره ای خانگی را خودمان پیاده سازی کنیم؟
حالا که پاسخ سوال هایمان را گرفتیم و متوجه شدیم که آبیاری قطره ای چیست و با چه روش هایی اجرا می شود، نوبت به بررسی این مسئله رسیده که ببینیم می توانیم آبیاری قطره ای را خودمان در خانه پیاده کنیم یا نه. در این رابطه باید عنوان کنیم که هرچند روش های ساده ای برای پیاده سازی آبیاری قطره ای وجود دارد، اما اجرای این کار یک فرایند تخصصی بوده و باید با توجه به شیب زمین، نوع محصول و مواردی از این دست صورت بگیرد.
در غیر این صورت ممکن است گیاهان آسیب ببیند و ثمردهی لازم را نداشته باشند. به همین منظور توصیه می کنیم برای آنکه خیالتان از بابت آبرسانی اصولی به گیاهانتان آسوده باشد، از خدمات طراحی و اجرای سیستم آبیاری باغ و باغچه اسپارد کمک بگیرید. بدین ترتیب افرادی فرایند اجرای سیستم آبرسانی قطره ای شما را بر عهده می گیرند، که در این زمینه سال ها تجربه موفقیت آمیز داشته و دانش بالایی از بهترین روش اجرای این سیستم ها دارند.
نظرات کاربران خدمات سیستم آبیاری
فرزاد کیانی
سمیرا عباسی
۱۰ اسفند ۱۴۰۲
همه چیز بیست بود. متخصص کاملا حرفه ای، پشتیبانی کاملا پاسخگو و دریافت هزینه کاملا منصفانه.
ابوالقاسم جمالی
عاطفه زارع
۱۵ مهر ۱۴۰۲
کیفیت کار اینقدر خوب بود که به نظرم واقعا پولی که دادیم ارزششو داشت. بی نهایت عالی و کم نقص.
سهراب اسکندرپور
سمانه شکیبا
۳۰ آبان ۱۴۰۲
متخصص بسیار پرانرژی بودن و کار رو با تسلط کامل انجام دادن من خیلی از ایشون راضی بودم.
محمد شایسته کیا
سمانه شکیبا
۰۷ اسفند ۱۴۰۲
متخصص بسیار پرانرژی بودن و کار رو با تسلط کامل انجام دادن من خیلی از ایشون راضی بودم.
ابوالقاسم جمالی
میترا پورمحسن
۱۶ بهمن ۱۴۰۲
رفتار متخصص محترمانه بود و از همون ابتدا متین و کاردرست بودن. مرسی واقعا.